Заявка на обучение

Подписаться на рассылку

Письмо в деканат

Задать вопрос

Юридическая консультация

Оставить отзыв

Письмо сотруднику

Замечание

Письмо администрации

Регистрационная форма участника

Приемная комиссия +7 (8362) 641-541, 688-088 prk@marsu.ru

Приемная комиссия +7 (8362) 641-541, 688-088 prk@marsu.ru

Марийский государственный университет
Опорный вуз Марий ЭлУчастник программы "Приоритет 2030"

Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования

Меню

Университет

"Самырык йук" (Студенческая жизнь)

* * *

"Самырык йÿк" - это стенгазета, выпускаемая студентами нашего института,
в которой студенты могут высказаться по тому или иному поводу,
представить на суд читателей свои произведения
или просто поздравить от всего сердца своих друзей
и любимых преподавателей.

* * *

ИЛЫШ КОРНО

Йошкар-Олашке кажне ийын Пошкырт кундем гыч yдыр-рвезе-влак шинчымашым налаш толынак шогат. Нунын кокла гыч иктыже, Анастасия Айгузина, вич ий ончыч МарГУ-н финн-угроведений институтшын марий-англичан пöлкаштыже тунемаш тyналын. Настя Мишкан районын Тoргым энер воктен верланыше Кульчубай ялешыже шочын. Тыштак 9 классым тунем пытарен, вара Чорай кыдалаш школыш корныжым шуен.

8-ше классыште «Возаш тунемына» кружокыш кошташ кумылжо лектын. Тыштак икымше почеламутшо («Кульчубай ялем») шочын. Тиддеч вара чон саскаже-влак «Дружба», «Чолман», «Кугарня» газетлаште да «Ончыко» журналыште лекташ тyналыныт. 2005 ийыште Настялан Йошкар-Олаш самырык возышо-влаклан курсыш толаш пиал логалын. Марий кундем тудлан вигак келшен шинчын.

Настя – пеш весела, чулым yдыр. Нигунам ойгырен ок шинче. Школыш коштмыж годымак марий мурым мураш да «кандырам пунаш» йoратен. Йошкар-Олаштат икымше курс гычак «Эрвел марий» ансамбльыш кошташ тyналын, спорт дене кылым куча, «Поэзий шепкаште» кружокыш коштеш, тyрлo мер пашаште шке усталыкшым, мастарлыкшым, йылме поянлыкшым виянда.

«Тунем пытармеке, пошкудо эллаш миен толын, шyдыр йымалне шке верым муаш тыршен ончалам, но кo пала, могай корным пyрымаш ямдылен», - шыргыжалын ойла Настя. Кызыт Настя Куженер районсыо Лаждyр кыдалаш школышто англичан йылме дене практикым эрта, вич ий тунемме жапыште уым пален налмыжым шке пашаштыже кучылтеш.

Самырык туныктышылан йоча дене пашам ышташ куштылгыжак огыл. Вет кажныжын изи чонжым умылен моштыман, кyлеш семын материалым намиен шуктыман. Англичан йылмым изи классласе ньога-влаклан туныкташ нелырак. Урокалн ямдылалташ манын, самырык туныктышылан шке йyд омыжымат кодыман.

Анастасия Айгузина чыла палымыжым да моштымыжым йоча-влаклан пуа. Урок онайын эртыже манын, тyрлo йoным кучылтеш: эн ондак тудо школышто тунемше-влак дене эре англичан йылме дене гына кутыра, тyрлo мероприятийым эртара. Тыге нуно урокышто англичан-шамычын тyвыраштым, йyлаштым пален налыт. У ий вашеш пырдыжгазетым луктыныт, пырля погынен, пайремым рyж эртареныт.

Самырык специалист-влаклан паша шотышто йoсырак, вет пашадаржат изи да верымат муаш куштылгыжак огыл, куш от кай, чыла вереат опытан специалист-влакым йодыт. Пашашкыже огыт нал гын, опытшо кушеч лиеш?

Но вуйым сакыман огыл. Самырык ен кеч-могай неле ситуаций гычат лекташ йoным муэш. Тидлан тунемме годымак тyрлo вере шке вийым тергыман да сай ончыкылыклан yшаныман.

Олеся ЮЗЫБЕКОВА, МарГУ-н студенткыже (материалым «Кугарня» газет гыч налме)

* * *

"Марла возыктышын 235-ше тошкалтышыже"

10-шо декабрьыште марий калык шкенжын ик эн жаплыме пайремжым пайремла. 1775-ше ийыште тиде кечын ужалмашке икымше марий грамматике лектын. Тудым шарнен илаш манын, 1998-ше ийыште 18-ше октябрьыште Марий Эл Республикын Президентше кyштыкым луктын: 10-шо декабрьым кажне ийынМарий тиште кечекугыжаныш пайрем семын пайремлаш тyналеш.

Марий культур илышыште тиде кугу айо. Тудо марий калыкын ончык кайыме корныжым Чолгашyдыр семынак волгалтарен ончыкташ тyналын.

Арам огыл ты волгыдо пайремлантиштелyмым пуэныт.Тиште– тошто марий шомак. Ожно годым тудо «шyдырым» ончыктен. Саде ынже дене ты мут кызытат родо-тукым финн, эстон, мордва йылмылаште кучылталтеш. Кузе ожно тиште-шyдыр марийлан корным ончыктен йолген, тиште-возыктышат таче тудлан ончыкылык корным кушкыла виктараш кyлмым рашемда: марий еным чонкoргo поянлыкшым - йылмыжым - арален кодаш тыршыме суапле корнышко yжеш.

Тиде мучашдыме корнышко марий калык 1775-ше ийыште тошкалын - тунам лывырге йылмыже, ош кагаз yмбак возын, возыктыш улман тyнямбал йылмыешыш ушнен. Таче тудо тиде кужу корнышто шкенжын 235-ше тошкалтышыжым ыштен.

Историй кyкшыт гыч ончалаш гын, тиде пеш шукыжак огыл докан. Туге гынат марла возыктышын виянме корныжо тyвыргo лийын. Марий йылмын кагазyмбал корныжо кyзен-волен, волен-кyзен, шолаш-пурлаш тайнылын, но ончыко туран шуйнен – тиште-шyдыр тудлан туравеллыкым ончыктен йолген.

Марла возыктышын пyрымаштыже икмыняр йыжыным ончыкташ лиеш. Марий шомак кагаз yмбак эн ончыч латин буква дене возын, тиде эше XVII курым мучаштак лийын. Вара кугурак текст, посна книга-влакат латин алфавит дене лектеденыт – нуным вес элласе шымлызе ден корнымкоштшо-влак луктеденыт. XVIII курымын вес пелыштыже марий йылме yмбак руш миссионер-влакат шинчаштым виктареныт. Нуно марий шомакым кагаз yмбак шке буквашт, славян алфавит дене кусареныт. Тыге, марла возыктыш тyналтыш жапыште кок вариант дене виянын: латин да руш алфавит негызеш.

Но 1775-ше ийыште марий грамматикым рушла лукмо дене руш алвафит сенен. Тыге марла возыктыш виянме корнышто у йыжын тyналын. Тудым тошто марла возыктыш манаш лиеш. Тунам руш алфавит марий йылмылан нимыняр келыштаралтде, манаш лиеш, кучылталтын. Лач тиде йыжыныштак, 1832 ийыште, икымше марий алфавит савыкталтын. Тудым марий ен А.Альбинский келыштарен.

Тошто марий возыктыш пагыт XIX курымын 70-ше ийлаже марте шуйнен. Тудо жапыште кызытсе марла возыктыш шочын, марий алфавитыш у буква-влакым пуртеныт: ä, o, y, н, ы, ы. Тиде пагыт 1907 ий «Марла календарьым» лукташ тyналме марте шуйнен. Тудым кызытсе возыктышын шочмо пагытше манаш лиеш.

«Марла календарь» марла возымашке икмыняр уым пуртен – тудо марла возымашым марий йылмын фонетике ойыртемже деке лишемдымашке виктаралтын. Тыге возымаш 1938 ийыште йылме реформым ыштыме марте шуйнен. Туддеч вара марла возымашке кугу вашталтыш пурен, марла возымо годым марий йылмын йyк ойыртемже деч кораныныт да руш йылмысе семын сераш тyналыныт. Тыге возкалымашын кадыр почшо таче марте шуйныштеш.

Марла возыктышын виянме корныжо нерген ойлымо годым эше тидымат шарнаш кyлеш: тyналтыш жапыште марла книга-влак кок диалект дене савыкталтыныт, курыкмарла да олыкмарла, но диалектыштым ончыктен огытыл. Диалект ончыктыман книга 1832-шо ийыште гына лектын – тиде курыкмарла лукмо книга лийын. Вара, 1879-ше ийыште кумшо диалект дене, эрвелла, книгам савыкташ тyналыныт. Книгам тyрлo диалект дене савыктымаш марийлан ик калык семын чумыргашыже чаракым ыштен. Тиде таче мартеат шуйна да кызытат марий возыктышын ик азапше семын кодеш.

Марий калыкын поро танже марий йылмым моткоч сайын палыше венгр шанчызе Г.Берецки шке жапыштыже тыге возен ыле: «Марий мерсото шке калыкшылан ик возыктыш йылмым ыштыме сомылым шке yмбакыже налаш кoна гын, тидын дене тудо моткоч суапле надырым шочмо культуржым вияндымашке веле огыл, тыгак чумыр тyнямбал культурышкат пышта ыле». Чын огыл мо yмыржo мучко марий йылмым шымлыше, тyнямбал лyман венгр родына?

Возыктышын чынлыкше да куштылыгылыкшо верч калык эре колянышаш. Тудым ныжылге пеледыш семын йyштo-шокшо деч эре арален шогышаш. Мондымо ок кyл: возыктыш – йылмын чурийже, тудым куптыргымо деч утарен кодаш тoчыман.

Мемнан возыктышна – мемнан чон поянлыкна. Тудо гына йылмыланна – тыге гын мыланна чылаланнат – кужу yмырым сoра, калык семын кодаш полша.

Марий йылмын танже-влакым чылаштымат кугу пайремна дене саламлем!

Филологий наука доктор, профессор Иванов И.Г. (Самырык йyк, 08.12.2010 г.)

Последние объявления

Объявление от 24 сентября 2024 года

ФГБОУ ВО «Марийский государственный университет» объявляет конкурс на замещение должностей педагогических работников, относящихся к профессорско-преподавательскому составу по:

24.09.2024

Образовательной проект «Российско-Китайская нефтегазовая школа молодых кадров «Приближение»

Автономная некоммерческая организация «Рабочая тема» реализует образовательный проект «Российско-Китайская нефтегазовая школа молодых кадров «Приближение», направленный на оказание содействия в профессиональном развитии в нефтегазовом секторе студентов и выпускников нефтегазовых, технических и естественно-научных направлений.

10.09.2024

Объявление от 27 августа 2024 года

ФГБОУ ВО «Марийский государственный университет» объявляет конкурс на замещение должностей педагогических работников,относящихся к профессорско-преподавательскому составу по:

27.08.2024



Календарь мероприятий

Отчеты
с прошедших
мероприятий

  • 2
    Российский форум «Микроэлектроника»
  • 1
    Развитие дистрофии Дюшенна у мышей удалось замедлить, убрав излишки кальция в митохондриях
Все фотоотчеты